فرش و قالی بختیاری
وجود پسوند بختیاری در هنر فرش‌بافی، از دیگر افتخارات ایران در فرش و قالی جهان است. فرش و قالی بختیاری همانطور که از نام آن پیداست، اصالتی بی حد و حصر را القاء می‌کند. ایل بختیاری از کهن‌ترین مردمان اصیل ایران زمین می‌باشند که محل سکونت آنها در جنوب غربی ایران و در استان‌های مختلف می‌باشد. چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، اصفهان و خوزستان، محل‌های مختلفی است که عشایر ایل بختیاری از گذشته تا کنون در آن ساکن بوده‌اند. گویش این مردمان بختیاری است که از زیرمجموعه‌های گویش لری بحساب می‌آید. بختیاری‌ها از ایل‌های هزاران ساله ایران است که اقامت آنها در مناطق طبیعی بکر و بهره‌مندی از سخاوت کوه‌های زاگرس، سبب بوجود آمدن ذوق و سلیقه هنری آمیخته شده با طبیعت در این مردمان شده است.
ایل بختیاری با تاریخچه غنی و سرشار از افتخار خود، ترکیبی اصیل از حقیقت وجودی خود را دربرگرفته است. از کوچ ایل بختیاری گرفته تا ضرب‌المثل‌ها. از موسیقی تا عزاداری‌هایی که خاص بختیاری‌ست. از هنر تیر اندازی، پوشش‌های اصیل مردانه و زنانه، جنگاوری و غیرت تا محمد مصدق و سید علی صالحی و فریدون مشیری. یکی از هنرهای اصیل بختیاری، فرش و قالی بختیاری است که درخشش آن در بین تمامی اجزای اصیل دیگر آن، چشم هر ناظری را به خود خیره می‌کند.
قالی بختیاری
فرش و قالی بختیاری از هنرهای کهن مردم بختیاری می‌باشد که به اقتضای زندگی کوچ‌نشینی و پیوند مردم بختیاری با طبیعت بوجود آمده است. بیشترین میزان قالی بختیاری در استان چهارمحال و بختیاری و تقریباً در تمام شهرهای این استان بافته می‌شوند. این کار از گذشته‌های دور، هنری بوده است که از سرمایه‌های زنان و دختران بختیاری به شمار می‌آید. عمده محبوبیت این فرش بخاطر نقش خاص، رنگ‌بندی و از همه مهم‌تر دوام بالای آن بوده است. با وجود تشابه فرهنگی بسیار در زندگی اقوام مخنلفی از ایل بختیاری که در مکان‌های مختلف سکونت دارند، وجود انواع طرح‌های مختلف از این فرش که در هر بخش از آن به نوعی مختص به خود بافته می‌شود، نشان از خلاقیت و ابتکار زنان آن دارد.
از مشهورترین طرح‌هایی که در فرش بختیاری استفاده می‌شود، طرح خشتی است که نقش و نگارهای متنوع و خاص خود را داراست. شاید ویژگی مشترکی که در بین تمام قالی‌های بختیاری وجود دارد این است که تمام آنها از ضخامت بالا و مقاومت بسیاری در برابر آسیب‌های محیطی برخوردارند.
تنوع طرح و نقش در فرش بختیاری
جنس فرش بختیاری از تار پنبه‌ای و پود پشمی می‌باشد که این خاصیت باعث سبک شدن این فرش شده است. تنوع طرح و رنگ و نقش در این فرش، بارزترین ویژگی آن بوده که غالب این طرح‌ها به شکل لوزی‌ها و چهارگوش‌هایی می‌باشد که داخل آنها با نقوشی از حیوانات و گیاهان آراسته شده است. از آنجائیکه این نوع از نقش و نگار در فرش بختیاری بسیار دیده می‌شود، بی‌خود نیست که بخواهیم طرح خشتی را با طرح بختیاری مساوی بدانیم! ایل بختیاری پس از یکجانشین شدن و پیدا کردن زندگی روستایی، بیشتر به بافت فرش و قالی پرداختند که این اتفاق در قرن نوزدهم میلادی رخ داد. این اتفاق، جهشی در کیفیت و کمیت فرش بختیاری بود. بطوریکه امروزه بیش از ۲۰۰ روستا در استان‌هایی که مردمان بختیاری در آن سکنی گزیده‌اند، به فرش‌بافی و قالی‌بافی مشغولند.
فرش بختیاری را می‌توان به راحتی از نقش و نگار و طرح درختانی که در آن گسترده شده‌اند شناسیی کرد. رنگارنگ بودن این فرش‌ها چیزیست که در نگاه اول از طرح آن دیده می‌شود. شلوغ بودن طرح‌ها و نوع هندسی آنها که عمدتاً از طرح خشتی در آنها استفاده شده است، نقوش پرندگان و حیوانات و گیاهان، گل‌ها و بته‌های مشبک تقریباً در تمام این فرش‌ها به چشم می‌خورد. باغ و گل و گیاه در فرش‌های اصیل ایرانی، نمادی از بهشت هستند. بعنوان مثال وجود درخت سرو، نشانه‌ای از زندگی جاودان در ملکوت است. هرچند گاهی تصاویر انتزاعی از درختان در فرش بختیاری دیده می‌شود.
ویژگی فرش و قالی بختیاری
بطور کلی ویژگی فرش‌ها در دسته‌بندی‌های متفاوتی از طرح و کیفیت، اندازه و رنگ، بافت، دار و گره‌ها تعریف می‌شود. طرح آشنا و محبوب در ایل بختیاری، طرح باغی است که خشت‌های آن با گل و گیاه تزئین شده است. کیفیت این فرش‌ها بسته به نوع استفاده و قیمت در درجه‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرد. فرش‌های معمولی که جنبه مصرفی داشته و معمولاً بافت زمخت و ضخیمی دارند. فرش‌های کلکسیونی و سلطنتی که بافت ظریفی داشته و طبعاً قیمت بالاتری نیز دارند. اندازه فرش‌های بختیاری غالباً کوچک می‌باشد که رنگ‌های سفید و قرمز، قهوه‌ای و سبز، زرد و آبی از پرکاربردترین رنگ‌ها در فرش بختیاری است. تقریباً همه فرش‌های عشایری بافت بختیاری، از مواد اولیه‌ای تهیه می‌شوند که از محصولات خود بختیاری‌هاست. پشم گوسفند و رنگ‌های طبیعی چیزهایی هستند که اصالت این فرش‌ها را حفظ کرده است.
